Hồ Nguyên Trừng

Từ điển Tiếng Việt (Vietnamese Dictionary)

Thái tử, con cả Hồ Quí Li, anh Hồ Hán Thương, không rõ năm sinh, năm mất, tự là Mạnh Nguyên, hiệu Nam Ông

Chính ông có ý như�ng ngôi cho em, nhưng anh em vẫn có đi�u bất hòa. Hồ Quí Li thư�ng khuyên anh em ông:

"Thiên giả phú, địa giả tải,

Huynh đệ nhị nhân như hà bất tương ái?

Ô hô! ai tai h� ca khảng khái"

Dịch:

Tr�i thì che, đất thì chở,

Anh em ngư�i sao chẳng ni�m nở

Ô hô! xót thay chù l�i ca trăn trở!

(Vì biết chuyện và đem l�i răn trên đây truy�n cho thiên hạ biết, viên cận thần Nguyễn Ông Ki�u bị Quí Li giết)

V� trước, khi phụ thân ông lật đổ nhà Trần, dưới tri�u Trần Thuận đế, ông phụ trách Thượng Lân tự-một quan thự chuyên xét xử việc ngục tụng mà các đ�i trước g�i là Viện �ăng văn kiểm pháp. Năm Kỷ mão 1399, đ�i Trần Thiếu đế, ông giữ chức Tư đồ

Nhà Hồ dựng lên, ông giữ chức Tả tướng quốc. Mặc dù b� ngoài t� ý thần phục nhà Minh, nhưng ông, cha và em ông vẫn nghĩ cách chống đối, củng cố chủ quy�n độc lập. Th�i thế không thuận lợi, rốt lại đến ngày 12-5 âm lịch, �inh hợi 1407, cả ba cha con ông và ngư�i cháu là Hồ Nhuế (con Hồ Hán Thương) đ�u bị quân Minh bắt giải v� Kim Lăng (Nam Kinh, Trung Quốc)

Minh Anh tông dùng ông giữ chức Tả thị lang bộ Công, Chính nghị đại phu tư trị doãn. Lại nữa, vua Minh không thừa nhận gia đình ông là dòng dõi Ngu Thuấn, bắt phải đổi h� khác, ông đổi lại là Lê Trừng

Sống cảnh lưu đày ở nước ngoài, ông có sáng chế súng thần công, loại tr�ng pháo khiến Trung Quốc được tiếng là phát minh khí giới chiến tranh

Ông cũng soạn quyển Nam Ông mộng lục, gồm 19 t�, 31 tiểu phẩm. Sách có gía trị phần nào để bổ sung cho văn h�c và sử h�c đ�i Lí - Trần: Tâm trạng ông vẫn gói gém ít nhi�u vào đấy, nói tốt cho các nhân vật đáng khen ngợi của dân tộc ta

Bài tựa Nam Ông mộng lục do chính ông đ� ra, như sau (Bản dịch): Sách luận ngữ từng nói: "Trong cái xóm mư�i nhà, thế nào cũng có ngư�i trung tín như Khâu này vậy", huống hồ nhân vật cõi Nam Giao từ xưa đã đông đúc, lẽ nào vì nơi hẻo lánh mà vội cho là không có nhân tài! Trong l�i nói, việc làm, trong tài năng của ngư�i xưa có nhi�u đi�u khả thủ, chỉ vì qua cơn binh lửa, sách vở cháy sạch, thành ra những đi�u đó bị mất mát cả, không còn được ai nghe, há chẳng đáng tiếc lắm sao? Nghĩ tới điểm này, tôi thư�ng tìm ghi những việc cũ, nhưng thấy mất mát gần hết, trong trăm phần chỉ còn một hai bèn góp lại thành một tập sách đặt tên là Nam Ông mộng lục, phòng khi có ngư�i đ�c tới! Một là để biểu dương các mẫu việc thiện của ngư�i xưa, hai là để cung cấp đi�u mới lạ cho ngư�i quân tử, tuy đóng khung trong vòng chuyện vặt, nhưng cũng là để góp vui cho những chuyện vui

"Có kẻ h�i tôi rằng: "Những ngư�i ông chép đ�u là ngư�i thiện, vậy thì trong các truyện bình sinh ông nghe thấy, lại chẳng có truyện nào bất thiện ư?" Tôi trả l�i h� rằng: "Chuyện thiện tôi rất mê nghe, nên có thể nhớ được, còn chuyện bất thiện thì không phải là không có, chẳng qua tôi không nhớ đấy thôi". H� lại h�i: "Sách lấy tên là mộng, ý nghĩa ở chỗ nào?" Tôi trả l�i: "Nhân vật trong sách, xưa kia rất phong phú, chỉ vì đ�i thay đổi, dấu tích hầu như không để lại, thành ra còn mỗi một mình tôi biết chuyện và kể lại mà thôi, thế không phải mộng là gì? Các bậc đại nhân quân tử có thấu cho chăng? Còn hai tiếng Nam Ông thì chính tên có chữ, của Trừng tôi vậy."